Nytjastefnan

Hin svokallaða nytjastefna, sem á ensku nefnist utilitarianism, er einn af helstu straumunum í siðfræði 19. og 20. aldar. Höfuðrit hennar er þetta verk breska heimspekingsins Johns Stuarts Mill, sem þykir hafa sett hugmyndir nytjastefnunnar í hvað fágaðastan búning þótt hann væri ekki upphafsmaður þeirra. Mill er sá heimspekingur 19. aldar sem hvað ríkastan þátt hefur átt í að móta sýn nútímamanna á lýðræði og mannréttindi og nægir að nefna rit hans Frelsið og Kúgun kvenna í því sambandi, en bæði hafa komið út sem Lærdómsrit.

Rit Mills er glæsileg vörn fyrir nytjastefnuna þar sem hann leysir hugvitssamlega úr slíkum vandamálum. Fyrir það fyrsta eru hversdagslegar hugmyndir okkar um rétt og rangt mótaðar af reynslu fyrri kynslóða sem stjórnuðust ómeðvitað af nytjahyggju, þannig að morð, lygar og annað sem dró úr almennri hamingju var fordæmt. Fólk getur því stuðst við þetta innsæi en reiknað út afleiðingar í þeim tilfellum þar sem tvö sjónarmið stangast á. Þess ber þó að geta að Mill var gagnrýninn á viðtekið siðferði og leit svo á að það yrði að endurskoða í ljósi nytjahyggju. Enn fremur getur ánægja að hans mati verið til í misgöfugum myndum sem eru misþung á metunum. Þannig setur hann fram heilsteypta og fágaða kenningu um grundvallaratriði mannlegs lífs.

Afar gagnlegur er inngangur Rogers Crisp að verkinu þar sem hann ræðir á gagnrýninn hátt kenningu Mills, mótbárur gegn henni og mögulegar úrlausnir.