Ógöngur

Breski heimspekingurinn Gilbert Ryle er einn af helstu fulltrúum hinnar svokölluðu hversdagsmálsheimspeki, sem er grein af meiði rökgreiningarhefðarinnar í heimspeki á 20. öld. Ryle, sem nam og kenndi við Oxford-háskóla, leitast í verkum sínum við að skýra tengsl hugtaka með því að greina notkun þeirra í daglegu máli.

Ógöngur eru fyrirlestrar frá 1953 þar sem Ryle beinir sjónum sínum að einni gerð slíkra vandamála, tilfellum þar sem tvær kenningar reynast ósamrýmanlegar án þess að þær séu að leita svara við sömu spurningum. Gjarnan er um að ræða annars vegar vísindalega kenningu, til að mynda skýringar taugalífeðlisfræðings á skynjun, og hins vegar hversdagslega þekkingu okkar á fyrirbæri eins og skynjun, sem er ósamrýmanleg við þá skýringu lífeðlisfræðingsins að skynjun sé ferli í taugakerfi og heila. Í slíku tilfelli, segir Ryle, er lausnin fólgin í því að rannsaka hversdagslega notkun orða á borð við „að sjá“ og „að heyra“ en slík rannsókn leiðir í ljós að slíkar sagnir tilheyra ekki sömu kví og þær sem lýsa ferli eða ástandi og því eiga ekki við skýringar á borð við þá að skynjunin sem við upplifum sé afleiðing ferlis taugaboða eða samsvarandi ferli.

Ógöngum fylgir sjálfsævisöguleg grein höfundar þar sem hann fjallar um lífshlaup sitt en fyrst og fremst hvernig hugsun hans þróaðist. Þá veitir inngangur Garðars Á. Árnasonar fróðlegt yfirlit um sögu þeirra hugmyndastrauma sem Ryle mótaðist af og viðhorf hans til heimspekinnar.